عیسی بن مهران مستعطفابوموسی عیسی بن مهران مستعطف (م ۲۵۰ق)، از راویان قرن سوم هجری قمری در بغداد بود. ۱ - معرفی اجمالیابوموسی عیسی بن مهران بغدادی مستعطف، در اصل اهل بغداد بود. از دوران حیات و آموزش او اطلاعی در دست نیست. محمد بن جریر طبری صاحب تاریخ معروف، احمد بن محمد نوفلی، منصور بن علی قزاز و ابن ابی نصر از او روایت کرده‌اند. عمرو بن جریر بجلی و حسن بن حسین عدنی از اساتید او به شمار می‌روند. ۲ - شخصیت رجالیرجالیون شیعه از جرح یا تعدیل وی سخنی ندارند، اما اهل‌سنت از روایات او برآشفته‌اند. خطیب بغدادی می‌گوید: عیسی بن مهران از شیاطین رافضه بود. کتابی از او به دستم رسید که صحابه را گمراه و فاسق خوانده بود و وقتی آن مطالب را دیدم، مو بر بدنم راست شد و از آن احادیث ساختگی در شگفت شدم. آن داستان‌ها و اخبار ساختگی با سندهایی از اهل کوفه و افراد مجهول یا مشهور به کذب نقل شده بود و مرا به باطن آنان آگاه کرد. ابن حجر می‌گوید که او رافضی و دروغگوست، اما محمد بن جریر طبری او را توثیق کرده است. با این همه، حمله بر ضد مستعطف در روایاتی که خطیب و ابن حجر از او نقل کرده‌اند، مطالب عجیبی به چشم نمی‌خورد، بلکه حتی فضایل خلیفه دوم نیز در آن وجود دارد. ابن حجر از عیسی روایت کرده که ابورافع گفت: پرچم در روز جنگ احد به دست علی (علیه‌السّلام) بود و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: او از من، و من از اویم و ندایی از آسمان شنیده شد که «لا سیف الاّ ذوالفقار و لا فتی الاّ علی». خطیب نیز از او روایتی نقل کرده که ابن عباس خوبی‌های خلیفه دوم را برشمرده و علی (علیه‌السّلام) نیز به آنها اعتراف کرده است! ۳ - تالیفاتابن ندیم این کتاب‌ها را از او می‌داند: الفرق بین الامة و الآل المحدثین السنن المشترکه الوفاة الکشف الفضائل و الدیباج. نجاشی و طوسی علاوه بر این هفت مورد، کتاب مقتل عثمان و کتاب المهدی را هم از او دانسته‌اند. ۴ - وفاتبرخی متاخرین وفات او را سال ۲۵۰ق تخمین زده‌اند. [۱۴]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۳۴۵.
[۱۵]
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲، ص۳۶۴.
[۱۸]
استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ص۲۵۶.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۹۷-۵۹۸، برگرفته از مقاله «عیسی مستعطف». |